Procesu scalenia i podziału gruntów dokonuje się (na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami) w celu przekształcenia niekorzystnie ukształtowanych terenów i ponownego ich wykorzystania zgodnie z przewidywaniami planu miejscowego. Przepisy dotyczące scalenia gruntów oraz ich ponownego podziału dotyczą nieruchomości położonych na obszarach objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Natomiast nie uwzględniają działek przeznaczonych na cele rolne oraz leśne, a także objętych postępowaniem scaleniowym na podstawie ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.
Czynności poprzedzające wszczęcie postępowania w sprawie scalenia i podziału nieruchomości podejmuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta:
Na wniosek właścicieli, użytkowników wieczystych, posiadaczy samoistnych nieruchomości, posiadających ponad 50% powierzchni gruntów objętych scaleniem i podziałem. Do wniosku dołączają:
odpisy ksiąg wieczystych, a w przypadku ich braku – inne dokumenty potwierdzające prawa do nieruchomości
wypisy oraz wyrysy z katastru nieruchomości.
Z urzędu, jeśli:
w planie miejscowym określono obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziałów
na obszarze przewidzianym do scalenia i podziału, gmina jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym ponad 50% powierzchni gruntów.